Khách vắng dần, những người làm nghề than tổ ong sản xuất cầm chừng trước khi phải đóng cửa theo chỉ thị của thành phố.
Một xưởng làm than tổ ong trong ngõ Bùi Xương Trạch (quận Thanh Xuân). Trước năm 2015, ngõ nhỏ này là một trong những vựa than tổ ong của thủ đô với gần 10 hộ theo nghề than, hiện còn 4 gia đình bám trụ. Từ năm 2017, Hà Nội xây dựng lộ trình loại bỏ việc sản xuất, sử dụng than tổ ong để góp phần giảm ô nhiễm không khí; đến nay đã giảm được 32.889 bếp (từ 55.000 bếp xuống còn 22.111 bếp). Tháng 10/2019, UBND thành phố Hà Nội ra chỉ thị đến ngày 31/12/2020, “trên địa bàn thủ đô không còn sử dụng than tổ ong làm nhiên liệu phục vụ sinh hoạt”.
Người thợ trộn than bột và than bùn theo tỷ lệ trước khi đưa vào máy đóng thành viên. “5 năm trước, gia đình sản xuất 10.000 viên than mỗi ngày và bán hết ngay, còn hiện nay mỗi ngày chỉ mong tiêu thụ được 1.000 đến 2.000 viên”, anh Nguyễn Liễu (ngõ Bùi Xương Trạch) nói và cho hay gia đình “cố gắng làm nốt trước khi thành phố cấm hẳn đối với than tổ ong”.
Than vừa đóng xong được xếp thành dãy để chờ sấy khô. Người thợ dùng nước vôi quét bên ngoài viên than để giảm mùi, giảm khói.
Ông Biển, chủ một lò than đứng lọt thỏm trong căn nhà xung quanh là hàng nghìn viên than ế ẩm. “Nhà chỉ có hai vợ chồng làm nghề này nhưng đầu ra ngày càng chậm nên chúng tôi chưa biết tính sao”, ông nói.
Hàng ngày tiếp xúc với than tổ ong, người thợ chỉ có bảo hộ lao động là khẩu trang và găng tay. “Trước kia than tổ ong bán chạy, mỗi hộ thuê 20 thợ làm hàng ngày, nay chỉ duy trì hai đến ba người”, anh Liễu (ngõ 207 Bùi Xương Trạch) nói và cho biết gia đình đang loay hoay chuyển đổi nghề nghiệp, “nếu đường cùng chắc phải làm nghề xe ôm”.
Hàng ngày anh Liễu chạy xe máy đi giao than cho khách. “Khách hàng giảm mạnh và chủ yếu khách quen, ở gần nên tôi tranh thủ đi giao than để tiết kiệm chi phí”, anh nói.
Hệ thống bếp than tổ ong của một gia đình bán hàng ăn ở phố Tây Sơn. Mỗi ngày gia đình này tiêu thụ hơn 10 viên than. Chủ các lò làm than tổ ong cho hay, khách hàng của họ hiện đa phần là cửa hàng kinh doanh thực phẩm, hàng nước chè vỉa hè, một số hộ gia đình còn dùng bếp than ở khu dân cư cũ…
Bếp than tổ ong của một hàng nước chè xả khói trên vỉa hè đường Nguyễn Lương Bằng.
Phố Vĩnh Hồ có nhiều hàng quán sử dụng bếp than tổ ong. Chủ một cửa hàng nói: “Giá than tổ ong khá rẻ, chỉ 3.000 đồng/viên. Dùng than có thể đun được nhiều ấm nước, ninh thức ăn. Sau này thành phố cấm hẳn than tổ ong thì chúng tôi sẽ chuyển sang bếp gas”.
