Năm 2019, Kiểm toán Nhà nước đã thực hiện kiểm toán 9 dự án BOT, kết quả cho thấy Bộ Giao thông vận tải đã cho phép lập một số dự án BOT trước khi Chính phủ chấp thuận chủ trương dự án, không thực hiện quy trình lập, phê duyệt và công bố danh mục dự án BOT, phê duyệt dự án trước khi có báo cáo đánh giá tác động môi trường.
Với một số dự án, Bộ Giao thông vận tải cũng không công bố danh mục dự án, không tổ chức đấu thầu rộng rãi để lựa chọn nhà đầu tư và hầu hết chỉ định nhà thầu thi công, xác định sai tăng tổng mức đầu tư, thi công một số gói thầu trước khi lựa chọn nhà thầu.
Bên cạnh đó, công tác thu xếp vốn tín dụng của nhà đầu tư chưa đảm bảo quy định hợp đồng BOT hoặc chưa đảm bảo tiến độ thực hiện dự án góp vốn chủ sở hữu chậm xác định chi phí sửa chữa, duy tu trong phương án tài chính chưa đủ cơ sở và căn cứ pháp lý, chưa cập nhật chi phí sử dụng trạm thu phí không dừng theo hướng dẫn của Bộ Giao thông vận tải và Chính phủ.
Kết quả kiểm toán còn cho thấy có dự án sử dụng nguồn vốn thu phí BOT để hoàn vốn cho hạng mục không thuộc dự án. Cụ thể, dự án BOT An Sương – An Lạc đã sử dụng nguồn vốn thu phí BOT để hoàn vốn cho hạng mục cầu Tân Kỳ Tân Quý không thuộc trên tuyến đường dự án với tổng mức đầu tư 312 tỉ đồng .
Có dự án lập thiết kế, dự toán sai sót tiến độ thực hiện chậm so với kế hoạch nghiệm thu, thanh toán còn sai sót, chậm phê duyệt quyết toán theo quy định của hợp đồng BOT. Theo đó, Kiểm toán Nhà nước kiến nghị xử lý 925 tỉ đồng.
Một số dự án có tỉ lệ xử lý lớn được Kiểm toán Nhà nước điểm danh là dự án cải tạo nâng cấp luồng sông Sài Gòn đoạn từ cầu đường sắt Bình Lợi tới cảng Bến Súc 17,345 tỉ đồng (5,18%); cao tốc Trung Lương – Mỹ Thuận giai đoạn 1 (kiểm toán đợt 1) 34,3 tỉ đồng (6,39%); dự án nâng cấp tuyến đường Pháp Vân – Cầu Giẽ 340,4 tỉ đồng (7,63)%.
Kết quả kiểm toán cũng giảm thời gian thu phí hoàn vốn của 7/9 dự án 56,4 năm so với phương án ban đầu, trong đó dự án cầu Hoà Trung giảm 15,8 năm; dự án cầu Chà Là giảm 13,9 năm; dự án đầu tư xây dựng tuyến đường bộ ven biển đoạn qua địa bàn Hải Phòng và 9 km trên địa bàn tỉnh Thái Bình 1 năm; dự án đầu tư xây dựng và nâng cấp mở rộng 4 đoạn tuyến Quốc lộ 60 nối cầu Rạch Miễu đến cầu Cổ Chiên thuộc địa bàn tỉnh Bến Tre 7 năm;
Dự án đầu tư xây dựng công trình cải tạo, nâng cấp luồng sông Sài Gòn đoạn từ cầu đường sắt Bình Lợi tới cảng Bến Súc 7,5 năm; dự án BOT cải tạo, nâng cấp Quốc lộ 1A đoạn An Sương – An Lạc giảm 6,3 năm; dự án đầu tư xây dựng đoạn thị xã Ninh Hòa và cải tạo QL26 tỉnh Khánh Hòa giảm 4,9 năm.
Bên cạnh đó, qua kiểm toán 29 dự án BT tại các địa phương, Tổng kiểm toán cho biết hầu hết các dự án đều chỉ định nhà đầu tư, có dự án chỉ định nhà đầu tư sau khi triển khai thi công dự án các dự án chủ yếu do nhà đầu tư đề xuất và đưa vào danh mục đầu tư chuyển đổi hình thức đầu tư dự án từ sử dụng vốn ngân sách nhà nước sang đầu tư theo hình thức đối tác công tư (PPP) và dự án do nhà đầu tư đề xuất không lấy ý kiến các bộ, ngành theo quy định không thực hiện xây dựng và công bố danh mục dự án; lựa chọn nhà đầu tư hạn chế năng lực tài chính nên phải thay đổi từ hình thức thanh toán bằng đất sang bằng tiền.
Kết quả kiểm toán cũng cho thấy, nhiều dự án xác định tổng mức đầu tư ban đầu không chính xác. Như tại Hà Nội, hầu hết các dự án xác định tổng mức đầu tư ban đầu lớn hơn nhiều so với giá trị thực tế triển khai. Cụ thể, dự án xây dựng tuyến đường từ đê Ngọc Thụy đến khu đô thị mới Thượng Thanh giảm dự toán 69,2 tỉ đồng, chi phí đền bù giải phóng mặt bằng giảm 754,3 tỉ đồng…
Ngoài ra, một số dự án còn sai sót phê duyệt diện tích và giá đất tạm tính vượt giá trị dự án BT. Chẳng hạn, Thanh Hóa phê duyệt diện tích và giá đất tạm tính vượt giá trị dự án BT 875,5 tỉ đồng (đến thời điểm kiểm toán, nhà đầu tư phải nộp tiền sử dụng đất theo diện tích đất giao thực tế vượt giá trị dự án BT 735 tỉ đồng).
Kết quả kiểm toán 29 dự án BT kiến nghị xử lý 5.228 tỉ đồng, trong đó có dự án tỉ lệ xử lý lớn (chiếm 25%) so với giá trị được kiểm toán.
Được biết, năm 2018 trở về trước, Kiếm toán Nhà nước đã kiến nghị xử lý 7.453 tỉ đồng tại 37 dự án.
Kiến nghị tăng thu ngân sách Nhà nước 1.976 tỉ đồng sau kiểm toán
Năm 2019, Kiểm toán Nhà nước đã kiểm toán báo cáo tài chính và các hoạt động liên quan đến quản lý, sử dụng vốn nhà nước năm 2018 của 235 doanh nghiệp. Theo Kiểm toán Nhà nước, phần lớn các đơn vị còn sai sót trong việc hạch toán kế toán, kê khai nghĩa vụ với ngân sách Nhà nước nên qua kiểm toán phải điều chỉnh tài sản, nguồn vốn, doanh thu, chi phí và kiến nghị tăng thu ngân sách Nhà nước thêm 1.976,07 tỉ đồng.
Theo NGỌC HIỂN – Tuổi Trẻ
