Hai công ty Trung Quốc đưa ra lời chào hàng đầy rủi ro: hai triệu kit xét nghiệm kháng thể ở nhà bằng máu chích từ đầu ngón tay với giá ít nhất 20 triệu USD. Giá cao, công nghệ chưa được kiểm chứng và phải thanh toán trước, người mua cũng phải tự lấy hàng từ một cơ sở ở Trung Quốc.
Dù vậy, giới chức Anh đã chấp nhận thỏa thuận này và sau đó tự tin tuyên bố nó sẽ được bán tại các hiệu thuốc trong ít nhất hai tuần. “Đơn giản như kit thử thai. Nó có khả năng trở thành yếu tố thay đổi cục diện”, Thủ tướng Boris Johnson nói.
Tuy nhiên, có một vấn đề: kit xét nghiệm này không chính xác. Phòng thí nghiệm của Đại học Oxford kết luận rằng chúng không đủ tin cậy để sử dụng đại trà. Gần nửa triệu kit đang “nằm đắp chiếu” trong kho. 1,5 triệu kit được mua với giá tương đương từ các nguồn khác cũng không được sử dụng.
Phát ngôn viên Bộ Y tế Anh cho biết chính phủ đã đặt số lượng hàng nhỏ nhất mà người bán cho phép và sẽ cố gắng thu hồi tiền nhưng không nêu rõ cách thức.
Có hai kỹ thuật xét nghiệm nCoV chính là xét nghiệm RT-PCR truyền thống (phát hiện các đoạn mã gene của virus bằng cách khuếch đại vật chất di truyền trong bệnh phẩm) và xét nghiệm kháng thể. Xét nghiệm truyền thống xác định virus có hiện diện trong cơ thể con người hay không, thường lấy bệnh phẩm từ dịch tiết vùng mũi, hầu họng.
Trong khi đó, kỹ thuật thứ hai là tìm kháng thể mà cơ thể tạo ra để chống mầm bệnh với bệnh phẩm lấy từ máu. Xét nghiệm không cho biết có nCoV trong cơ thể hay không mà xác định cơ thể có thứ để chống lại nCoV không. Xét nghiệm kháng thể được cho là không chính xác bằng phương pháp thứ nhất nhưng nhanh hơn và dễ triển khai rộng rãi hơn.
Giới chức Anh đã đặt cược vào lô kit xét nghiệm kháng thể của Trung Quốc khi đối mặt với những chỉ trích rằng họ đã phản ứng chậm chạp trước Covid-19. Chuyên gia Jeremy Farrar, người đứng đầu Wellcome Trust, tổ chức phi lợi nhuận của Anh chuyên tài trợ cho nghiên cứu y tế, cảnh báo Anh sẽ là “một trong những quốc gia hay thậm chí là quốc gia chịu ảnh hưởng nặng nề nhất châu Âu”.
Từ trước khi xét nghiệm kháng thể được phát triển, Đức đã thực hiện khoảng 50.000 xét nghiệm mỗi ngày, giờ họ đã tăng lên gần 120.000 xét nghiệm một ngày.
Tính đến 15/4, Anh tiến hành chưa tới 20.000 xét nghiệm mỗi ngày. Dù đã không đạt được mục tiêu đề ra là xét nghiệm 25.000 lần một ngày vào giữa tháng 4, các quan chức đang hứa hẹn sẽ đạt 100.000 xét nghiệm mỗi ngày vào cuối tháng và nhanh chóng tăng lên 250.000 mỗi ngày.
Giới chức Anh nói rằng họ có xuất phát điểm muộn hơn vì không có các công ty sản xuất kit xét nghiệm tư nhân lớn như ở Đức và Mỹ. Nhưng vào thời điểm Anh bắt đầu dốc sức tăng cường khả năng xét nghiệm, họ đã đi sau hầu hết châu Âu trong cuộc cạnh tranh thu mua hóa chất, ống nghiệm và thậm chí là que lấy mẫu bệnh phẩm cho xét nghiệm truyền thống.
Vì vậy, khi thấy lời chào hàng kit xét nghiệm kháng thể của Trung Quốc hồi tháng ba, họ cảm thấy cần phải chớp lấy thời cơ. Các công ty y tế Trung Quốc nắm thế chủ động khi cung ít hơn cầu. Họ yêu cầu khách hàng phải quyết định nhanh và trả trước trong vòng ít nhất 24 giờ.
Hai công ty Trung Quốc bán hàng cho Anh, AllTest Biotech và Wondfo Biotech, đều cho biết các sản phẩm của họ đáp ứng tiêu chuẩn về sức khỏe, an toàn và môi trường do Liên minh Châu Âu đặt ra. Giới chức y tế công cộng Anh đã xem xét thông số kỹ thuật trên giấy tờ trong khi Bộ Ngoại giao Anh vội vàng điều các nhà ngoại giao ở Trung Quốc xác minh những công ty này có thực sự tồn tại hay không và kiểm tra sản phẩm của họ.
Vài ngày sau khi đạt được thỏa thuận, các quan chức y tế trở lại London trong tâm trạng phấn khởi, hứa hẹn rằng lô kit xét nghiệm mới sẽ đưa nước Anh vào hàng tiên phong trong nỗ lực quốc tế chống Covid-19.
Xuất hiện trong một phiên điều trần trước ủy ban quốc hội ngày 25/3, quan chức y tế công cộng cấp cao Sharon Peacock nói rằng kit xét nghiệm sẽ sớm được bán với giá tối thiểu tại các nhà thuốc địa phương hoặc Amazon. “Việc kiểm tra chất lượng kit xét nghiệm chỉ là vấn đề nhỏ”, Peacock nói. Ông đã quá lạc quan.
Sau khi thừa nhận vào tuần trước rằng kit xét nghiệm không thể được sử dụng đại trà, giới chức y tế Anh giờ nói rằng thương vụ này là một bài học quý giá, nhấn mạnh điều quan trọng là họ đã cố gắng hành động nhanh chóng.
Tuy nhiên, giáo sư Peter Openshaw từ Đại học Hoàng gia London đánh giá họ đã hành động quá hấp tấp. “Các chính trị gia chịu áp lực phải đưa ra những tuyên bố tích cực nên đã hành động quá vội vàng”.
Greg Clark, chủ tịch một ủy ban quốc hội Anh, cho rằng hứa hẹn của chính phủ không thực tế. “Chưa quốc gia nào trên thế giới có thể triển khai xét nghiệm kháng thể đại trà”, ông nói trong một cuộc phỏng vấn.
Sau khi Anh phàn nàn về kit xét nghiệm, hai công ty Trung Quốc đổ lỗi cho các quan chức và chính trị gia Anh đã hiểu lầm hoặc phóng đại ích lợi của kit xét nghiệm. Wondfo nói với Global Times rằng sản phẩm của họ chỉ nhằm mục đích kiểm tra thêm cho những người đã dương tính với nCoV. AllTest đăng tuyên bố trên trang web rằng xét nghiệm này chỉ nên được sử dụng bởi các chuyên gia, không phải sử dụng đại trà tại nhà.
Các bác sĩ cho biết cách mô tả của chính phủ cũng có thể gây hiểu nhầm. Bằng cách so sánh xét nghiệm kháng thể với thử thai, giới chức làm công chúng tưởng rằng nó xác định liệu một người có virus trong cơ thể không. Kháng thể có thể không xuất hiện rõ rệt trong máu cho tới 20 ngày sau khi nhiễm nCoV, có nghĩa là cho đến lúc đó, người nhiễm nCoV vẫn có thể có kết quả âm tính trong xét nghiệm kháng thể.
Phòng thí nghiệm của quân đội Anh tại Porton Down cũng đang tiến hành xét nghiệm kháng thể, nhưng chủ yếu là để giúp các quan chức y tế công cộng đánh giá diễn biến Covid-19 bằng cách khoanh vùng dịch chứ không thông báo kết quả cho từng bệnh nhân. Chính phủ đang hy vọng tái sử dụng một số kit do Trung Quốc sản xuất cho mục đích này.
WHO ngày 8/4 cảnh báo xét nghiệm kháng thể có “tác dụng hạn chế”, nói rằng loại xét nghiệm này không phù hợp mục đích lâm sàng cho đến khi chúng được chứng minh là chính xác và hiệu quả.
Một số quốc gia châu Âu bao gồm Tây Ban Nha, Hà Lan và Cộng hòa Czech đã trả lại hàng nghìn thiết bị y tế do các công ty Trung Quốc cung cấp vì bị lỗi hoặc không đủ chính xác.
Theo yêu cầu của chính phủ, hai công ty dược Anh AstraZeneca và GlaxoSmithKline đang hợp tác để sử dụng một phòng thí nghiệm tại Đại học Cambridge với mục tiêu thực hiện tới 30.000 xét nghiệm truyền thống mỗi ngày vào đầu tháng 5.
AstalZeneca cũng hy vọng sẽ phát triển được xét nghiệm kháng thể trong phòng thí nghiệm nhưng ít nhất đến giữa tháng sau họ mới có thể làm được việc đó. Kit xét nghiệm tại nhà như chính phủ Anh mong muốn còn mất nhiều thời gian hơn, Mene Pangalos, một giám đốc của AstalZeneca, cho biết.
“Mọi người đều đang hứa hẹn quá mức, tôi không muốn làm vậy”, Pangalos nói thêm.
Phương Vũ (Theo NYTimes) – Vnexpress
