Quan hệ Mỹ – Trung đang “rơi tự do” với một loạt bất đồng. Washington tuần này yêu cầu Trung Quốc đóng cửa lãnh sự quán ở Houston, khiến Bắc Kinh trả đũa bằng cách yêu cầu Mỹ đóng cửa lãnh sự quán tại Thành Đô.
Như thường lệ, Trung Quốc lên án quyết định của Mỹ, nhưng không trực tiếp chỉ trích Tổng thống Donald Trump, người thường nói về quan hệ cá nhân của ông với Chủ tịch Tập Cận Bình. Nhưng trong các bài xã luận, truyền thông nhà nước Trung Quốc miêu tả quyết định này của chính quyền Trump là “canh bạc” hòng “kiếm phiếu” cho cuộc bầu cử tổng thống sắp tới.
Một số quan chức chính phủ và quân đội Trung Quốc có quan điểm cứng rắn với Mỹ cho rằng nếu Trump nắm quyền thêm 4 năm nữa, đó sẽ là cơ hội để Trung Quốc trỗi dậy mạnh mẽ hơn. Nhiều người ở Trung Quốc giờ đây tin vào lập trường này khi họ theo dõi nhiệm kỳ đầy biến động của ông, bao gồm việc xử lý Covid-19.
Nhưng họ cũng lo ngại về nguy cơ đối đầu gay gắt hơn giữa Mỹ với Trung Quốc nếu Trump tái đắc cử. Ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo thường xuyên chỉ trích Trung Quốc. Trong bài phát biểu hôm 23/7, Pompeo nói cách tiếp cận quyết đoán hơn đối với Trung Quốc là “nhiệm vụ của thời đại”.
Trung Quốc từng “trở tay không kịp” trước chiến thắng của Trump năm 2016. Vì vậy, trong mùa bầu cử năm nay, Trung Quốc đã yêu cầu các trung tâm nghiên cứu của chính phủ sớm chuẩn bị các báo cáo về cuộc bầu cử và dư luận Mỹ, tập trung vào đối thủ của Trump trong cuộc bầu cử là Joe Biden và các chính sách của ông.
“Chúng tôi không ảo tưởng về việc khôi phục quan hệ trở lại thời kỳ tốt đẹp trước đây, nhưng nếu Mỹ có tổng thống mới thì ít nhất điều đó cung cấp cơ hội để thiết lập lại quan hệ”, một quan chức Trung Quốc giấu tên nói. “Rốt cuộc thì mối quan hệ không thể nào còn tồi tệ hơn hiện tại”.
Chính quyền Trump khẳng định đường lối cứng rắn hơn với Trung Quốc là hợp lý, khi Ngoại trưởng Pompeo và những quan chức khác cho rằng Bắc Kinh ngày càng quyết liệt hơn trong việc thực hiện các hành vi ăn cắp tài sản trí tuệ và thể hiện tham vọng quân sự ở Biển Đông cùng những nơi khác.
Cứng rắn với Trung Quốc hiện là “lập trường mặc định” của lưỡng đảng Mỹ. Nếu Biden đắc cử, chính quyền của Biden nhiều khả năng hợp lực với các đồng minh để đối đầu Bắc Kinh và xử lý mạnh hơn vấn đề nhân quyền.
“Người Trung Quốc có vẻ không ảo tưởng rằng nếu Biden đắc cử, ông ấy sẽ đảo ngược lập trường của Washington về Trung Quốc, nhưng chiến thắng của Biden có thể mở đường để họ thương lượng với chính quyền mới”, David Russel, từng là nhà ngoại giao hàng đầu phụ trách Đông Á dưới thời Barack Obama và giai đoạn đầu nhiệm kỳ của Trump, nói.
Cả hai chiến dịch của Biden và Trump đều cho rằng Trung Quốc ửng hộ đối phương đắc cử. Tim Murtaugh, giám đốc truyền thông cho chiến dịch của Trump, nói rằng Trung Quốc chắc chắn mong Biden đắc cử. “Ông ấy từng lấy lòng họ và thúc đẩy lợi ích cho họ trong suốt 47 năm ở Washington”, Murtaugh nói hồi tháng 4.
Trong khi đó, Andrew Bates, phát ngôn viên chiến dịch của Biden, cho rằng Trung Quốc được “tự tung tự tác” dưới thời Trump, gọi ông là “tổng thống yếu kém nhất trong lịch sử Mỹ trong cách đối phó với Trung Quốc”.
Khi quan hệ Mỹ – Trung đang lao dốc, một số quan chức và nhà phân tích tại Bắc Kinh nhận định cách tiếp cận của Trung Quốc trong những tháng tới sẽ là cố gắng kiềm chế căng thẳng với Washington và chỉ trả đũa khi cần thiết.
Điều đó đã được phản ánh trong cách phản ứng tương đối “nhẫn nhịn” của Trung Quốc trước những động thái gần đây của Mỹ, như khi Mỹ tuyên bố yêu sách của Bắc Kinh ở Biển Đông là bất hợp pháp.
Theo giới chuyên gia, việc Bắc Kinh chọn đóng cửa lãnh sự quán Mỹ ở Thành Đô để trả đũa nhiều khả năng là do nó không phải cơ sở quá lớn, qua đó, Trung Quốc có thể truyền đi thông điệp “đáp trả tương xứng” tới Mỹ nhưng không “đổ thêm dầu” vào ngọn lửa đang bùng cháy trong mối quan hệ giữa hai nước. Khu vực lãnh sự quán ở Thành Đô phụ trách có ít doanh nghiệp và công dân Mỹ hơn các lãnh sự quán khác của Mỹ tại Trung Quốc.
Tuy nhiên, Bắc Kinh ít khả năng đề nghị hai bên đối thoại vào thời điểm này, vì họ cảm thấy làm vậy trong mùa bầu cử, khi lập trường chống Trung Quốc đang gia tăng trong dư luận Mỹ, là vô ích.
“Trung Quốc tức giận với Trump vì ông ấy chỉ trích Bắc Kinh và áp biện pháp trừng phạt đối với Trung Quốc”, Thời Ân Hoằng, cố vấn chính phủ Trung Quốc và là giáo sư tại Đại học Nhân dân ở Bắc Kinh, nói.
“Hơn nữa, người Trung Quốc cảm thấy vị thế chính trị của Trump ở trong nước dường như đang lung lay nên giá trị của ông ấy đã giảm xuống”, giáo sư Thời nói thêm.
Phương Vũ (Theo Reuters) – Vnexpress
