Joe Biden, 77 tuổi, từng làm dấy lên lo ngại về sức khỏe khi bước hụt trong một sự kiện. Donald Trump, 74 tuổi, bị thừa cân nhẹ và không thích tập thể dục. Hôm 13/6, khi đến Học viện quân sự West Point, bang New York để phát biểu chúc mừng các sĩ quan lục quân mới tốt nghiệp, Trump gặp khó khăn khi nâng cốc nước và bước đi không vững.
Không có gì đáng ngạc nhiên khi cử tri muốn có thêm thông tin về sức khỏe của các ứng viên, đặc biệt khi Covid-19 đang hoành hành, đặt ra mối đe dọa lớn đối với người cao tuổi và người có bệnh lý nền. Một cuộc thăm dò hồi tháng hai cho thấy phần lớn người Mỹ cho rằng ứng viên tổng thống nên công bố hồ sơ sức khỏe.
Trong lịch sử Mỹ có nhiều tổng thống gặp vấn đề sức khỏe, như Abraham Lincoln từng bị trầm cảm còn Franklin D. Roosevelt bị bệnh bại liệt. Dwight Eisenhower bị đau tim và đột quỵ khi đang tại nhiệm. John F. Kennedy mắc bệnh Addison (suy tuyến thượng thận), suy tuyến giáp và đau lưng nghiêm trọng, nhưng những thông tin này không được tiết lộ cho đến khi ông qua đời. Woodrow Wilson cũng bị đột quỵ nặng, còn người kế nhiệm Warren Harding bị suy tim sung huyết và qua đời vì đau tim sau hai năm nắm quyền.
Một số tổng thống Mỹ đã giấu bệnh, đặc biệt là Grover Cleveland, tổng thống thứ 22 và 24 của nước Mỹ, người đã vắng bóng trước công chúng vào mùa hè năm 1893. Khi Mỹ rơi vào khủng hoảng kinh tế tồi tệ nhất trong lịch sử, Cleveland quyết định “đi câu cá”.
Vài tháng trước đó, Cleveland phát hiện một vết sưng nhỏ ở vòm miệng bên trái – bên ông ngậm xì gà. Khi nó ngày càng to lên, ông bắt đầu lo lắng. Theo Matthew Algeo, tác giả một cuốn sách về Cleveland, bác sĩ của Nhà Trắng đưa ra một đánh giá rõ ràng: “Đó là một vị khách không mời mà đến, tôi sẽ loại bỏ nó ngay lập tức”.
Nhưng Cleveland, người vừa bắt đầu nhiệm kỳ hai, lo ngại rằng nếu ông bị chẩn đoán mắc ung thư, tin tức này sẽ làm náo loạn thị trường tài chính, khiến nó thêm tụt dốc. Vì vậy, ông vạch ra một kế hoạch.
Dưới vỏ bọc của một chuyến câu cá, Tổng thống lên du thuyền của bạn, về khu nghỉ dưỡng mùa hè của mình ở Cape Cod. Sau khi lên tàu, một nhóm 6 bác sĩ phẫu thuật đã sử dụng ether và oxit nitơ để gây mê cho Tổng thống. Trong chưa đầy hai giờ, họ loại bỏ khối u mà không có vết rạch bên ngoài, giữ cho hàng ria mép của ông nguyên vẹn. Tất cả những người tham gia cuộc phẫu thuật đều phải cam kết giữ bí mật. Vài tuần sau, Cleveland đã có thể xuất hiện trước công chúng. Kết quả phân tích mẫu bệnh phẩm năm 1980 cho thấy khối u của Cleveland là ung thư biểu mô tuyến, một loại ung thư có khả năng di căn thấp.
Tổng cộng gần một nửa tổng thống Mỹ đã bị bệnh nặng hoặc bị thương trong nhiệm kỳ; 8 người qua đời khi tại nhiệm.
Lời kêu gọi các ứng viên tổng thống công bố hồ sơ sức khỏe xuất phát từ mong muốn tìm hiểu liệu họ có nguy cơ qua đời khi tại nhiệm hay có đủ sức gánh vác công việc căng thẳng nhất thế giới hay không. Nhưng ngay cả khi hồ sơ được tiết lộ hoàn toàn, thông tin cũng không có giá trị như nhiều người nghĩ vì các bác sĩ vẫn khó tiên lượng tình trạng của họ.
Một nghiên cứu được coi là mang tính bước ngoặt vào năm 2000 cho thấy 80% bác sĩ dự đoán sai thời gian bệnh nhân mắc bệnh nan y có thể sống thêm sau khi bị bệnh viện “trả về”. Vì vậy, việc dự đoán các ứng viên tổng thống, những người cao tuổi tương đối khỏe mạnh, sẽ sống được bao lâu là điều khó khăn hơn rất nhiều.
Trí tuệ nhân tạo cũng không thể giúp ích nhiều. Trong một nghiên cứu năm 2018, các nhà nghiên cứu từ MIT, Đại học Harvard và Stanford đã sử dụng kỹ thuật máy học để kiểm tra hơn 6 triệu hồ sơ bệnh nhân cao tuổi và dự đoán ai sắp phải từ giã cõi đời. Họ kết luận rằng rất khó có thể dự đoán, ngay cả với những bệnh nhân mắc bệnh nặng nhất. Trong số những bệnh nhân nằm trong top nguy cơ tử vong cao nhất, gần một nửa sống tiếp.
Chưa chắc các con số đo lường có thể nói lên nhiều điều hơn việc quan sát các ứng viên trong quá trình vận động tranh cử. Nếu một ứng viên đủ sức thực hiện nhiều chuyến bay, các cuộc mít tinh, tranh luận, phỏng vấn, tham dự các bữa tiệc thì điều đó có thể nói lên nhiều về thể lực của họ hơn các số liệu.
Hồ sơ sức khỏe có thể trở thành vũ khí chính trị thay vì công cụ đánh giá mức độ phù hợp về thể lực của ứng viên. Các đảng phái có thể dùng nó để công kích lẫn nhau, đưa ra những cáo buộc như các ứng viên không đủ khả năng lãnh đạo đất nước vì mắc một số bệnh nhất định. Điều đó có thể dẫn đến hậu quả là những bệnh nhân mắc bệnh tương tự cảm thấy mặc cảm.
Tại sự kiện tưởng niệm nạn nhân 11/9/2016, Hillary Clinton cảm thấy chóng mặt và phải ra về. Thông tin sau đó được tiết lộ rằng bà bị viêm phổi. Cũng vào cuối tuần đó, quỹ từ thiện của Trump bị cáo buộc gian lận.
Ngày hôm sau, các kênh tin tức đưa tin về bệnh viêm phổi của Clinton gấp 13 lần so với cáo buộc về quỹ của Trump. Các bác sĩ nổi tiếng và các học giả chính trị đưa ra nhiều suy đoán về sức khỏe của bà.
Dhruv Khullar, giảng viên tại Đại học Y Weill Cornell, nêu ý tưởng lập ra một hội đồng bác sĩ độc lập để kiểm tra thể chất của ứng viên. Tổng thống Jimmy Carter từng đề xuất ý tưởng này. Hội đồng đó có thể không chỉ đánh giá sức khỏe ứng viên, mà còn xác định khi nào Tu chính án số 25, quy định cách xử lý khi tổng thống mất năng lực lãnh đạo, được kích hoạt.
Thực tế, việc liệu một tổng thống có thể dẫn dắt đất nước hiệu quả hay không phụ thuộc nhiều hơn vào mức độ sắc bén thần kinh – yếu tố có thể suy giảm theo thời gian. Nhưng không giống như nồng độ cholesterol hay kết quả nội soi vốn mang tính khách quan, không có xét nghiệm tiêu chuẩn nào có thể xác định liệu một người có vấn đề về tinh thần hoặc cảm xúc khiến họ không phù hợp trở thành tổng thống.
Theo Khullar, có thể sử dụng một hội đồng bác sĩ phi đảng phái để thực hiện đánh giá về mức độ sắc bén thần kinh của ứng viên tổng thống. Hội đồng này không được sử dụng dữ liệu từ bác sĩ riêng của ứng viên, vì bác sĩ riêng “phải cân bằng giữa yêu cầu bảo mật, lợi ích cá nhân của bệnh nhân với lợi ích quốc gia”. Ông cho rằng cần tổ chức đánh giá hàng năm vì hoạt động này cần được thực hiện thường xuyên để theo dõi xu hướng nhận thức và hành vi của ứng viên.
“Dù sao thì không có tiêu chuẩn thống nhất về sức khỏe cho tổng thống. Bài kiểm tra tốt nhất cho thấy một ứng viên có phù hợp để vào Nhà Trắng hay không là hiệu suất hoạt động của họ trong chiến dịch (nếu Mỹ có thể quay lại với các chiến dịch vận động như trước đây)”, Khullar viết.
Ngoại trừ một vài tin đồn, màn “giấu bệnh” của Grover Cleveland được giữ bí mật trong gần 1/4 thế kỷ, cho đến khi bác sĩ phẫu thuật còn sống cuối cùng của nhiệm vụ tiết lộ sự thật. Cleveland, người nặng 117 kg, đã hồi phục nhanh chóng và hoàn thành nhiệm kỳ hai mà không gặp sự cố nào. Ông sống thêm hơn 10 năm sau nhiệm kỳ tổng thống.
Phương Vũ (Theo Atlantic) – Vnexpress
