“Do lo ngại và đề xuất từ Campuchia, Thái Lan, Việt Nam cùng các bên liên quan đến sông Mekong khác cũng như thỏa thuận từ Lào, chúng tôi quyết định lùi ngày kết thúc quá trình tham vấn về thủy điện Luang Prabang tới ngày 30/6”, Chủ tịch Ủy ban Hỗn hợp thuộc Ủy hội sông Mekong (MRC-JC) Somkiat Prajamwong cho biết trong thông cáo hôm nay.
Quyết định được đưa ra sau phiên họp đặc biệt của MRC-JC hôm qua. MRC-JC cho biết việc hoãn để các quốc gia thành viên có thể thảo luận và thống nhất các biện pháp được khuyến nghị nhằm “tránh, giảm thiểu và làm dịu bớt tác động bất lợi xuyên biên giới từ dự án”.
“Thay đổi này cho phép đưa ra kết luận có ý nghĩa hơn bằng cách đảm bảo các ý kiến và khuyến nghị đầy đủ được cung cấp cho Lào để họ cân nhắc giải quyết các tác động tiêu cực xuyên biên giới do đập gây ra”, Somkiat cho biết.
Lào hồi tháng 7/2019 đệ trình dự án thủy điện Luang Prabang trên dòng chính sông Mekong và phải trải qua quá trình tham vấn với Ủy hội sông Mekong (MRC). Quá trình bắt đầu tháng 10/2019 và dự kiến kết thúc ngày 7/4. Tuy nhiên, do đại dịch Covid-19 bùng phát, đại diện của MRC-JC chỉ có thể họp ngày 4/6.
Đập Luang Prabang là dự án thứ 5 được đưa ra tham vấn trước MRC. Lào dự kiến xây đập Luang Prabang trên dòng chính sông Mekong, đoạn chảy qua làng Houygno thuộc tỉnh Luang Prabang, nằm giữa dự án Pak Beng đã đề xuất ở thượng lưu và dự án Xayaburi đã hoàn thành ở hạ lưu. Dự án thủy điện Luang Prabang dự kiến khởi công năm nay và hoàn thành năm 2027, vận hành quanh năm và sản xuất 1.460MW điện.
Tháng 9/2019, Lào cũng đệ trình dự án đập thuỷ điện thứ sáu Sanakham, nằm cách bắc thủ đô Vientiane 155 km. MRC-JC cho biết quy trình tham vấn dự án thủy điện Sanakham của Lào sẽ chỉ diễn ra sau khi có kết luận về dự án thủy điện Luang Prabang. Dự án Sanakham trị giá gần 2,1 tỷ USD, dự kiến khởi công trong năm nay và hoạt động liên tục từ năm 2028 với công suất 684 MW. Điện sản xuất tại nhà máy thủy điện Sanakham sẽ chủ yếu bán sang Thái Lan.
Khi được hỏi về phản ứng của Việt Nam khi Lào sắp xây thêm đập thủy điện thứ 6 trên dòng chính sông Mekong, phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Lê Thị Thu Hằng nói “các công trình thủy điện trên dòng chính sông Mekong cần đảm bảo không gây tác động tiêu cực” đến môi trường và đời sống kinh tế-xã hội của các nước ven sông.
Sông Mekong có tổng chiều dài hơn 4.800 km, chảy qua 6 nước gồm Trung Quốc, Myanmar, Lào, Thái Lan, Campuchia và Việt Nam. Trên thượng nguồn, Trung Quốc đang vận hành 11 đập thủy điện.
Lào triển khai 6 dự án thủy điện trên dòng chính sông Mekong gồm Xayaburi, Don Sahong, Pak Beng, Pak Lay, Luang Prabang và Sanakham. Trong đó, Xayaburi và Don Sahong đã đi vào hoạt động lần lượt từ tháng 10/2019 và tháng 1/2020.
Các chuyên gia quốc tế cho rằng hệ thống đập thủy điện trên sông Mekong là một nguyên nhân chính khiến mực nước xuống thấp kỷ lục trong 2019, gây hạn hán nặng. Dòng sông cũng mất cân bằng sinh thái do thiếu phù sa và lượng cá tự nhiên. Đồng bằng sông Cửu Long của Việt Nam không chỉ thiếu nước cho canh tác mà còn khiến hàng chục nghìn người thiếu nước sạch dùng cho sinh hoạt.
Nguyễn Tiến – Vnexpress
