Một ngày tháng 4/2020, trong căn nhà nhỏ được bao phủ bởi mùi bơ đường trên đường Âu Cơ, Trần Thị Thùy cùng bốn phụ nữ khác đang trộn bột, đánh trứng để làm bánh cookies. Những động tác của cô gái trẻ khá uyển chuyển, chính xác dù mới học hơn một tháng. Thay vì những chiếc bánh thủng lỗ chỗ buổi ban đầu, giờ mỗi ngày Thùy cho ra lò hơn 100 chiếc cookies nhiều màu sắc.
Thùy là nhân viên của HopeBox, một doanh nghiệp xã hội chuyên giúp đỡ phụ nữ bị bạo hành được sáng lập hai năm trước bởi chị Đặng Thị Hương. Hàng chục chị em từng bị bạo hành gia đình đã được HopeBox giải cứu và dạy nghề. Ở đây, Thùy được bố trí ăn ở và làm việc cùng những phụ nữ cùng hoàn cảnh. Họ được trả lương từ 5 triệu tới 7 triệu mỗi tháng với công việc nấu cơm văn phòng, làm bánh. Ngoài được hỗ trợ một nửa tiền thuê nhà, hàng tuần, những phụ nữ này còn được học tiếng Anh, Yoga và kỹ năng xã hội, tất cả đều miễn phí.
“Từng chứng kiến bạn bè bị chồng bạo hành, từ khi du học ở Australia, tôi đã có nguyện vọng trở về Việt Nam để giúp đỡ và gắn bó với những người phụ nữ như Thùy”, chị Đặng Thị Hương – người từng làm ôsin, bán xôi, ngủ gầm cầu thang rồi trở thành du học sinh và hoàn thành bằng thạc sĩ trên đất Australia – chia sẻ.
Năm 1999 khi mới 13 tuổi, bé Đặng Thị Hương mới học hết lớp 7, cao 1,3 m, nặng 27 kg, rời quê nhà Lập Thạch, Vĩnh Phúc đến Hà Nội làm giúp việc. Lương tháng 150.000 đồng, Hương gửi hết về cho mẹ để đóng tiền học cho anh trai và em gái.
Sau bốn năm làm giúp việc, cô bé osin được chủ nhà xin cho đi học bổ túc văn hóa buổi tối. Cả ngày làm việc nhà, tối đến đạp xe đi học, được 2 tháng thì Hương bị chủ nhà đuổi vì thức khuya, xao nhãng công việc. Khoác balo ra khỏi cửa, cô gái 17 tuổi đến xin ở gầm cầu thang của một căn hộ cũ, ban ngày đi bán hàng rong, tối đi học văn hóa.
“Tôi đặt mục tiêu là phải học đại học để thay đổi cuộc đời. Dù mẹ không đồng ý cho ở lại Hà Nội, nhưng nếu về quê, đường học của tôi sẽ chấm dứt”, Hương hồi tưởng quãng thời gian khó khăn.
Không có người quen ở Hà Nội, để có tiền gửi về nhà và tiếp tục việc học, hàng ngày, Hương dậy từ 2 giờ sáng thổi xôi bán ở cổng trường, 8-9 giờ lại đi bán nước chè tươi, bán bánh khoai đến nửa đêm. Thời gian đi học, cô nhờ người khác bán hộ, hè đi làm thuê trong công viên. Mỗi ngày cô gái chỉ được ngủ từ 2-3 tiếng.
Hai năm sống ở gầm cầu thang với “hàng xóm” xung quanh là cửu vạn, người nghiện… đêm đến khi kéo xe hàng về nhà, cô gái thường xuyên bị đám trai trêu chọc nên luôn thủ sẵn dao trong túi. Bán xôi trước cổng trường, bị đối thủ cạnh tranh đổ rác lên chỗ ngồi, Hương bình thản quét sạch. “Chuyện to sẽ trở nên nhỏ và nhỏ thì có thể không còn”, Hương nhắc đi nhắc lại lời mẹ dặn để tránh xung đột khi một mình trụ ở đất Thủ đô.
Dù vậy cô vẫn bật khóc khi bị hàng xóm ném gạch vào đầu mỗi khi kéo xe hàng gây tiếng động về đêm, hay ăn mì tôm triền miên những ngày ế ẩm vì trời mưa. Nhưng giấc mơ về giảng đường đại học, về cuộc sống không phải đi bòn mót từng củ khoai, hạt lúa rơi vãi trên cánh đồng khiến Hương lại lau nước mắt, tiếp tục làm việc.
Tháng 4/2006, khi đang học bổ túc lớp 12, Hương trở thành học viên của một doanh nghiệp xã hội chuyên đào tạo nghiệp vụ nhà hàng, khách sạn cho trẻ em đường phố. Sau đó, cô được nhận vào làm nhân viên phục vụ, thu ngân tại một khách sạn 5 sao tại Hà Nội.
Năm 2012, cô gái này nhận được chương trình học bổng Quản trị kinh doanh quốc tế của trường Box Hill Institute, thành phố Melbourne, Australia. Nhờ thành tích học tập xuất sắc, Hương giành được học bổng để học lên thạc sĩ kinh doanh tại Đại học Công nghệ Swinburne.
Cuối năm 2017, Hương được lựa chọn là một trong 10 người trẻ Việt Nam tham gia Diễn đàn lãnh đạo trẻ Việt – Úc. Tại diễn đàn này, Hương trình bày về ý tưởng xây dựng dự án giúp phụ nữ Việt Nam từng bị bạo lực gia đình có được công việc ổn định và thay đổi cuộc sống.
Đặng Thị Hương kể, từ năm 2013, cô thường xuyên gửi tiền giúp đỡ một người bạn không việc làm, bị chồng bạo hành, nhưng nhiều năm cuộc sống của người này vẫn không thay đổi: “Cô ấy vẫn bị chồng đánh bầm dập mỗi khi say rượu. Tôi nghĩ cách duy nhất có thể giúp cho những người như cô ấy là một công việc”.
Năm 2017, từ bỏ công việc tại một công ty công nghệ lớn ở Australia với vị trí chuyên viên phân tích kinh doanh cùng cơ hội định cư tại đất nước này, Hương trở về Việt Nam để làm việc cho chính doanh nghiệp xã hội đã giúp cô thay đổi cuộc đời và xây dựng dự án dành cho những phụ nữ bị bạo hành. Tháng 3/2018, HopeBox chính thức được thành lập với 3 thành viên.
Tại HopeBox, những người phụ nữ bị bạo lực gia đình được dạy nấu ăn rồi tự làm cơm trưa, làm bánh, hộp quà tặng bán cho khách hàng. Tùy vào kỹ năng, có người trực tiếp sản xuất, có người đảm nhận vị trí quan trọng hơn như làm quản lý. Điều quan trọng mọi người cùng làm việc và giúp đỡ lẫn nhau.
“Chúng tôi luôn coi nhau như người một nhà. Được học và làm việc tại đây là thời gian đẹp đẽ và ý nghĩa nhất trong cuộc đời tôi”, Thùy – người phụ nữ bị bạo hành được Hương trao cơ hội – chia sẻ. Đến giờ Thùy vẫn không quên được khoảnh khắc cầm bát cháo hành được Hương nấu cho khi bị cảm lạnh.
“Lần đầu tiên tôi ốm mà có người nấu cháo và mua thuốc cho”, Thùy nói và cho biết từ bé đã không có mẹ, lớn lên lại bị chồng bạo hành.
Covid-19 bùng phát, nhiều tháng nay doanh thu của HopeBox không đủ hỗ trợ chi phí cho năm nhân viên, nhưng chưa khi nào Hương có ý định để những người như Thùy phải thất nghiệp bởi cô sợ họ lại quay trở về môi trường bạo lực gia đình, không có thu nhập, con cái không được đi học.
Hiện tại, thay vì bán các suất cơm văn phòng, nhân viên tại HopeBox lại sản xuất bánh ngọt, khô gà lá chanh và nước sốt spaghetti để phục vụ khách hàng nấu ăn tại nhà. Dù vẫn giữ được một lượng khách nhất định nhưng nhiều tháng nay Hương phải bù lỗ để chị em vẫn giữ được thu nhập ổn định. “Tôi luôn phải tìm phương án để HopeBox vượt qua được giai đoạn khó khăn này”, cô gái sinh năm 1986 đau đáu.
Chiều Hà Nội những ngày giữa tháng 4, con phố Âu Cơ vốn tấp nập người qua lại giờ chỉ còn lác đác vài chiếc xe máy phóng vội lướt qua. Dựng chiếc xe đạp màu xanh da trời vào tường một căn nhà hai tầng giữa phố gắn biển HopeBox, Hương chạy ùa vào nói lớn “Hôm nay chúng ta có khách đặt vài trăm chiếc bánh nhé”.
Giữa tiếng vỗ tay của mọi người, Hương xắn tay áo cùng nhân viên chuẩn bị nguyên liệu cho đơn hàng mới.
Hải Hiền – Vnexpress
