Trong nhiều tuần qua, Tổng thống Mỹ Donald Trump và các quan chức y tế hàng đầu của ông liên tục xướng tên các bang thuộc vành đai nông nghiệp của Mỹ là những “hình mẫu” chống Covid-19 mà không cần phong tỏa. Nebraska là một trong số đó.
Nhưng khi các ca nhiễm nCoV mới tại Nebraska, Iowa, Nam Dakota và nhiều khu vực khác ở vùng Trung Tây nước Mỹ bắt đầu tăng lên, nhiều người lo ngại các bang này có thể “trả giá” với chính sách không phong tỏa của mình, trở thành điểm nóng Covid-19 mới, làm cản trở kế hoạch mở cửa nền kinh tế của Tổng thống Trump và kéo dài cuộc khủng hoảng y tế tới mùa hè.
Hạt Hall, nơi có thành phố Grand Island, đã ghi nhận 214 ca nhiễm nCoV, chiếm gần 1/4 số ca nhiễm của bang Nebraska. Ít nhất 28 nhân viên nhà máy chế biến thịt bò JBS USA, nhà sản xuất lớn nhất Grand Island, dương tính với nCoV.
“Điều lo ngại là chúng ta sẽ đi về đâu, chứ không phải chúng ta đang ở đâu”, Chuck Haase, ủy viên Hội đồng Thành phố Grand Island, cho biết.
Số ca nhiễm ở bang Nebraska đã tăng gần 30% chỉ sau ba ngày, theo cơ quan y tế bang. Nhưng ngay cả khi số ca nhiễm tăng ở nhiều nơi như Grand Island, hạt Douglas, Thống đốc Pete Ricketts vẫn kiên quyết bảo vệ quan điểm rằng kế hoạch cách biệt cộng đồng tự nguyện của ông đang phát huy hiệu quả.
“Đây là kế hoạch phụ thuộc vào việc mọi người thực hiện trách nhiệm cá nhân và nghĩa vụ công dân. Đây là điều họ được lựa chọn, chứ không phải là biện pháp nặng tay từ chính quyền tước đi tự do của họ”, ông Ricketts ngày 15/4 cho hay.
Đó là lý do Thống đốc Ricketts cảm thấy những biện pháp mà ông thực hiện, bao gồm kêu gọi người dân ở nhà, tránh tụ tập và thực hiện nguyên tắc giữ khoảng cách gần 2 m nhiều nhất có thể ở nơi làm việc, đang đạt được kết quả mà không cần thiết phải ban hành lệnh phong tỏa toàn bang.
Ricketts không đơn độc với lựa chọn này, khi thống đốc 7 bang khác gồm Arkansas, Iowa, Bắc Dakota, Oklahoma, Nam Dakota, Utah và Wyoming cũng thực hiện biện pháp tương tự.
“Chúng tôi đã tránh được những hậu quả thảm khốc như đã thấy ở nhiều quốc gia và địa điểm khác”, Doug Burgum, thống đốc bang Bắc Dakota, nói trong cuộc họp báo đầu tuần này, khi chỉ ra rằng chưa đầy 20 người ở bang phải nhập viện và ca tử vong vẫn ở mức một con số.
Nhưng các nhà nghiên cứu và chuyên gia y tế cảnh báo không bang nào “bất khả xâm phạm” trước Covid-19 dù có hệ thống y tế tốt và dân cư thưa thớt.
“Có lẽ những thống đốc này tin rằng họ có hệ thống y tế đủ khả năng đối phó với Covid-19 mà không cần phong tỏa. Nhưng tôi không biết liệu đó có phải là khôn ngoan hay không, bởi một khi bùng phát, Covid-19 có thể lây lan không kiểm soát và nhấn chìm bất kỳ hệ thống y tế nào. Tất cả các bang đều đối mặt với nguy cơ đó và cần có chính sách cách biệt cộng đồng quyết liệt”, Charles Branas, trưởng khoa Dịch tễ học thuộc Đại học Columbia, người phát triển mô hình theo dõi sự thiếu hụt nguồn lực ở bệnh viện và bùng phát của virus ở Mỹ, nhận định.
Trong 5 ngày qua, số ca nhiễm nCoV đã tăng hơn 30% ở Bắc Dakota, 22% ở Arkansas, 26% ở Oklahoma và 260% ở Nam Dakota. Trong khi đó, New York, nơi được xem là tâm dịch của Mỹ, số ca nhiễm mới cũng chỉ tăng gần 26% trong cùng thời điểm.
Trump từng nhiều lần cho rằng các bang này có thể là “lá cờ tiên phong” cho kế hoạch mở cửa nền kinh tế “từng bước tốt đẹp” của ông. “Họ đất rộng người thưa. Tình hình của nhiều bang hiện rất tốt. Họ có thể mở cửa ngay bây giờ”, Trump nói trong cuộc họp báo tại Nhà Trắng tối 14/4.
Tuy nhiên, những báo cáo thực tế đang cho thấy một bức tranh hoàn toàn khác. Một nhà máy chế biến thịt lợn ở Sioux Falls, thành phố đông dân nhất ở Nam Dakota, đã buộc phải đóng cửa sau khi ghi nhận khoảng 240 nhân viên nhiễm nCoV. Thị trưởng thuộc đảng Cộng hòa Paul TenHaken tuần này kêu gọi Thống đốc Kristi Noem ban hành lệnh buộc người dân ở nhà tại hai hạt Minnehaha và Lincoln, nơi báo cáo hơn 800 trong tổng số 988 ca nhiễm nCoV của toàn bang.
Tuy nhiên, Thống đốc Noem từ chối, khiến Hội đồng Thành phố Sioux Falls phải tự đưa ra kế hoạch phong tỏa ba tuần mà các thành viên chỉ mất một tuần để thông qua.
“Bất kỳ điều gì chúng tôi đã làm đều không hiệu quả và nó đã khiến tình hình mất kiểm soát như hiện giờ”, Pat Starr, thành viên Hội đồng Thành phố Sioux Falls, nói, ám chỉ tới nCoV.
Starr cho biết thêm Nam Dakota cũng đang đối mặt với tình trạng thiếu xét nghiệm, làm phức tạp hóa những nỗ lực cần thiết để có thể truy vết virus.
“Điều tôi lo ngại là chúng tôi không làm phẳng được đường cong của dịch và có thể khiến hệ thống y tế bị quá tải. Hiện tại tình hình của chúng tôi chưa tới mức đó, nhưng có thể chạm ngưỡng này rất nhanh. Chúng tôi sẽ tiếp tục thấy số người nhiễm cao hơn và phải chứng kiến nhiều người ốm mà không được chăm sóc”, Starr cảnh báo.
Bang Iowa ngày 14/4 ghi nhận số ca nhiễm trong ngày cao nhất với 189 người, trong đó gần một nửa được phát hiện tại nhà máy sản xuất thực phẩm Tyson ở thành phố Columbus Junction. Lãnh đạo công ty hồi đầu tháng đã đóng cửa cơ sở được xem là một trong những nhà máy chế biến thịt lợn lớn nhất Mỹ.
Các nhà máy đóng gói thịt và trang trại gà ở Grand Island, nơi cung cấp 10% sản lượng trứng gà cho thị trường Mỹ, được xem là mắt xích quan trọng trong chuỗi cung ứng thực phẩm của quốc gia này, đồng nghĩa công nhân sẽ tập trung đông bất chấp lệnh phong tỏa. Những ổ dịch thậm chí có thể bùng phát tại các cơ sở sản xuất nông nghiệp lớn khác dù có lệnh phong tỏa.
Những thống đốc khước từ lệnh phong tỏa phản biện rằng các sắc lệnh hành pháp cụ thể hơn của họ, bao gồm hạn chế hoạt động kinh doanh và khuyến khích người dân ở nhà, cũng đạt được kết quả giống như lệnh phong tỏa nhưng giúp giảm thiệt hại kinh tế, đồng thời giúp hệ thống y tế không rơi vào tình trạng quá tải như ở New York và New Jersey. Họ tự tin khẳng định đang làm rất tốt trong cuộc chiến với Covid-19.
“Chúng tôi đang có hướng đi tốt trong hoàn cảnh này. Chúng tôi đang làm phẳng đường cong của dịch”, Asa Hutchinson, thống đốc Arkansas, nói ngày 15/4.
Chỉ vài tuần trước, Arkansas dự đoán dịch đạt đỉnh với 1.000 ca nhập viện và lên kế hoạch xây bệnh viện dã chiến. Nhưng khi chỉ ghi nhận hơn 1.500 ca nhiễm, chưa tới 100 ca nhập viện và 33 trường hợp tử vong, Hutchinson cho biết kế hoạch đó sẽ bị hoãn lại, “trừ khi tình hình trở nên thực sự nghiêm trọng”.
Mặc dù chưa rõ liệu có phải Covid-19 tấn công bang này muộn hơn nơi khác hay không, Thống đốc Arkansas tin tưởng vào chính sách cụ thể hơn của ông, bao gồm đóng cửa trường học, cấm người từ nơi khác vào bang và đóng cửa một số cơ sở kinh doanh và địa điểm công cộng, đồng thời đẩy mạnh xét nghiệm và theo dõi lịch sử tiếp xúc trong viện dưỡng lão và nhà tù, đủ hiệu quả để ngăn dịch. Ông khẳng định rằng cách chống Covid-19 của Arkansas có thể trở thành “hình mẫu” giúp phần còn lại của đất nước thoát phong tỏa.
“Chúng tôi chính là đích đến cho nhiều bang khác. Khi chúng tôi có khả năng xét nghiệm, theo dõi lịch sử tiếp xúc và cách ly, nó cho phép chúng tôi dỡ các hạn chế. Theo đó, chúng tôi có thể chỉ cho nhiều bang khác cách dỡ phong tỏa hiệu quả”, Hutchinson nói.
Rất nhiều mô hình theo dõi năng lực của hệ thống y tế hiện dự đoán không một hạt nào ở Arkansas sẽ rơi vào tình trạng quá tải hệ thống y tế. Tuy nhiên, một trong những mô hình này cho rằng Arkansas sẽ cần yêu cầu người dân ở nhà và đóng cửa nhiều hoạt động kinh doanh không cần thiết hơn, trong khi một mô hình khác chỉ ra cư dân sẽ tự nguyện giảm tương tác với người khác ít nhất 30%.
Một số giới chức địa phương lo lắng điều này sẽ không thành hiện thực và cho rằng việc không áp lệnh phong tỏa có thể khiến người dân trở nên tự mãn.
“Tôi nghĩ rằng cần gửi một thông điệp rõ ràng hơn tới người dân Arkansas rằng họ phải ở nhà. Tôi sống ở một khu phố trí thức và vào cuối tuần, một bữa tiệc lớn được tổ chức mà không có ai thực hiện cách biệt cộng đồng. Điều đó thực sự là thảm họa”, Greg Leding, thượng nghị sĩ đảng Dân chủ sống ở khu phố Fayetteville, chia sẻ.
Các nhà lãnh đạo ở Bắc Dakota và Wyoming, những nơi ghi nhận số ca nhiễm và tử vong vì Covid-19 thấp nhất cả nước, chỉ ra rằng nỗ lực theo dõi lịch sử tiếp xúc quyết liệt của họ là lý do khiến họ thấy không cần ban hành lệnh phong tỏa toàn bang.
“Chúng tôi tập trung vào việc cách ly người nhiễm thay vì áp dụng cách tiếp cận rộng hơn dựa trên việc phong tỏa toàn bộ nền kinh tế. Chúng tôi muốn các đội phản ứng nhanh làm điều đó, để đảm bảo những điểm nóng nhỏ không thể bùng phát thành các ổ dịch lớn. Xét nghiệm và theo dõi lịch sử tiếp xúc phải trở thành một phần trong cuộc sống của chúng tôi”, Burgum, thống đốc Bắc Dakota, chia sẻ, cho biết bang đã cử các đội theo dõi tới từng vùng có dịch.
Burgum tự tin rằng quy định cách biệt cộng đồng tự nguyện đang có hiệu quả, nhưng ông dự đoán với đường cong của dịch chưa được làm phẳng, việc thuyết phục người dân duy trì biện pháp này trong nhiều tháng tới là điều khá khó khăn, đặc biệt nếu Tổng thống yêu cầu các bang khác mở cửa. Ngày 15/4, ông đã ra lệnh kéo dài những hạn chế của bang thêm 10 ngày.
“Một trong những thách thức mà chúng tôi đang đối mặt ở Bắc Dakota là số ca nhiễm có thể tăng trong khi nhiều bang khác giảm và điều đó sẽ khiến mọi người hoang mang. Họ sẽ nói ‘Rất nhiều người chết ở New York nhưng giờ họ đang mở cửa. Tại sao chúng ta lại không làm vậy?'”, Burgum nói.
Tại Utah, một trong những nơi có tỷ lệ xét nghiệm cao nhất cả nước, giới chức dựa vào mối quan hệ hợp tác với các tổ chức tư nhân và phi lợi nhuận để theo dõi và giảm tốc độ lây lan của Covid-19. Bang này đã xét nghiệm hơn 47.000 người và đủ khả năng xét nghiệm ngẫu nhiên bất kỳ cư dân nào không có triệu chứng.
Khoảng một nửa trong hơn 2.500 ca nhiễm của bang được ghi nhận ở hạt Salt Lake, nơi chiếm phần lớn số ca nhập viện liên quan tới Covid-19 ở Utah. Bang này tin rằng họ có đủ máy thở và giường bệnh dự phòng và số ca nhiễm được giữ ở mức ổn định.
“Tôi nghĩ rằng chúng tôi sẽ bước vào giai đoạn ổn định rất nhanh, thậm chí nhanh hơn nhiều bang khác”, Tanner Ainge, chủ tịch Ủy ban quản lý các hạt của Utah, nhận định.
Phó thống đốc Spencer Cox chia sẻ giới chức Utah ngay từ đầu nhận ra rằng cách biệt cộng đồng quan trọng như thế nào, khi bang thiếu năng lực xét nghiệm sớm. Tăng khả năng xét nghiệm và theo dõi lịch sử tiếp xúc là cách duy nhất để đưa Utah thoát khủng hoảng này, theo Cox.
Cox cũng chia sẻ ông hy vọng Utah có thể “chậm rãi” và “thận trọng” khi mở cửa kinh tế. Nhưng ông cũng chỉ ra rằng sẽ có những “điều bình thường” mới trong cuộc sống hàng ngày của người dân, bao gồm cách biệt cộng đồng, rửa tay thường xuyên và yêu cầu cư dân đeo khẩu trang cho tới khi vaccine trở nên phổ biến.
“Chúng tôi có cảm giác chắc chắn mình đi đúng hướng. Nhưng chúng tôi cũng lo ngại nếu mở cửa toàn bộ, liệu chúng tôi có đối mặt với một đợt bùng phát mới hoặc những điều tương tự như thế?”, Cox nói.
Các bình luận viên của Politico nhận định nếu quyết định của các thống đốc là sai lầm, khiến những bang thuộc vành đai nông nghiệp Mỹ trở thành điểm nóng Covid-19 mới, nó sẽ đe dọa trực tiếp đến cư dân địa phương, những người không phải lúc nào cũng có thể tiếp cận dễ dàng dịch vụ y tế như các khu vực thành thị. Đồng thời, nó sẽ đe dọa gây gián đoạn chuỗi cung ứng thực phẩm quốc gia, do những nhà máy chế biến thịt đóng cửa và những tài xế vận chuyển thịt đi khắp đất nước đổ bệnh.
Thanh Tâm (Theo Politico) – Vnexpress
