Arab Saudi đổ lỗi cho Iran làm lây lan nCoV sang nước họ. Hàn Quốc tức giận trước lệnh hạn chế đi lại của Nhật và đáp trả tương ứng.
Vào thời điểm Covid-19 gây ra khủng hoảng toàn cầu khi xuất hiện ở hơn 100 quốc gia và vùng lãnh thổ, các nhà khoa học và quan chức y tế công cộng trên khắp thế giới đang chung tay cố gắng ngăn chặn dịch. Tuy nhiên, lãnh đạo ở nhiều quốc gia dường như chú ý đến một câu hỏi khác: Có thể đổ lỗi lên đầu ai?
“Không thể tránh khỏi việc nảy sinh vấn đề chính trị liên quan đến dịch bệnh”, Keiji Fukuda, cựu trợ lý tổng giám đốc của WHO, nói. “Nhưng tôi nghĩ rằng ‘trò đổ lỗi’ hiện giờ ở cấp độ cao hơn những gì chúng tôi từng thấy”.
Sự bất mãn của công chúng đối với các lãnh đạo cũng lan nhanh như nCoV. Và khi các lãnh đạo đó tìm nơi để đổ lỗi, họ có xu hướng “chĩa mũi dùi” vào mục tiêu dễ đoán nhất: những bên họ vốn có bất hòa.
Bị lên án là quá chủ quan trước Covid-19, Tổng thống Mỹ Donald Trump cố gắng làm chệch hướng những lời chỉ trích bằng cách đổ lỗi thiếu sót về khâu xét nghiệm lên chính quyền cựu tổng thống Barack Obama. Đây được coi là sự đồng điệu hiếm hoi giữa Trump với Tổng thống Iran Hassan Rouhani, người cũng cáo buộc đối thủ cố tình kích động làn sóng hoảng sợ về nCoV.
Iran ban đầu cho rằng Covid-19 không thể ảnh hưởng được đến nước này. Nhưng giờ họ đã ghi nhận hơn 5.800 ca nhiễm, 145 người tử vong vì nCoV. Một số nước khác ghi nhận những ca nhiễm có nguồn gốc từ người đến từ Iran. Nhưng quốc gia phản ứng gay gắt nhất là đối thủ lâu năm của Iran trong khu vực: Arab Saudi, bên đã cấm công dân đến Iran.
Arab Saudi ngày 5/3 cáo buộc Iran đã làm cho dịch lây lan. Họ nói rằng 5 người Arab Saudi đã đến Iran nhưng giới chức Iran đã không đóng dấu xuất nhập cảnh vào hộ chiếu của họ. Những người này sau đó quay trở lại Arab Saudi, mang trong mình mầm bệnh.
Tại Nhật, gần một triệu bài đăng trên Twitter gần đây yêu cầu Thủ tướng Nhật Shinzo Abe từ chức. Ông đã “im hơi lặng tiếng” trong những tuần đầu tiên dịch bùng phát và cách chính quyền Nhật xử lý du thuyền Diamond Princess cũng bị lên án. Gần 700 trong số hơn 3.700 người trên tàu nhiễm nCoV, 6 người đã tử vong.
Hôm 5/3, Abe áp lệnh cách ly 14 ngày đối với tất cả người đi từ hoặc đi qua Hàn Quốc và Trung Quốc. Hơn 100 quốc gia đã siết hạn chế đi lại với Hàn Quốc, ổ dịch lớn thứ hai sau Trung Quốc. Tuy nhiên, động thái của Nhật Bản – “đối thủ truyền kiếp” của Hàn Quốc, được Seoul chú ý hơn cả.
Chính quyền Hàn Quốc ngày 6/3 gọi biện pháp này là “thái quá và phi lý”, cho rằng Tokyo có động cơ khác ngoài ngăn dịch và tuyên bố đáp trả bằng cách siết hạn chế với người đi từ Nhật Bản. “Chúng tôi không thể hiểu quyết định của Nhật khi thực hiện biện pháp không công bằng này mà không tham vấn chúng tôi trước”, Hội đồng An ninh Quốc gia Hàn Quốc ra tuyên bố.
Ở Anh, các chính trị gia đối lập nhanh chóng lên án một thập kỷ “thắt lưng buộc bụng” dưới thời các chính phủ bảo thủ đã làm cạn kiệt nguồn lực của hệ thống y tế, khiến họ thiếu chuẩn bị khi đối phó với dịch. Tại Hong Kong, cư dân tức giận vì chính quyền đặc khu không “cấm cửa” người từ Trung Quốc đại lục.
Giới chuyên gia đánh giá khi đối mặt với một loại virus mới lây lan nhanh chóng, chính quyền các nước không thể tránh khỏi sai sót trong khâu ứng phó và mắc sai lầm. “Chúng ta không nên mặc định việc một quốc gia ghi nhận số ca nhiễm cao là chính quyền nước đó mắc lỗi”, Devi Sridhar, giáo sư y tế công cộng tại Đại học Edinburgh nói. “Chúng ta nên nhìn nhận theo cách rằng chính phủ đó có thể đã cố gắng hết sức nhưng vẫn khó kiềm chế được virus”.
Tại Trung Quốc, khi Covid-19 bùng phát ở Vũ Hán tháng 12/2019, ban đầu chính quyền trì hoãn phản ứng, hạ thấp mức độ nghiêm trọng và còn cảnh cáo người cảnh báo dịch sớm. Tuy nhiên, giới chức nước này sau đó đã có biện pháp mạnh tay để ngăn nCoV lây lan bằng cách áp vòng kiềm tỏa với khu vực hơn 50 triệu người. Cách tiếp cận này được quốc tế ca ngợi và Trung Quốc cũng cho rằng chiến lược ứng phó của mình là một “hình mẫu” để phần còn lại của thế giới học tập.
Tuy nhiên, tại Trung Quốc, sự tức giận của công chúng đối với chính phủ vẫn tiếp tục. Khi các quan chức Trung Quốc, trong đó có Phó thủ tướng Tôn Xuân Lan, thăm Vũ Hán hôm 5/3, các cư dân đã hò hét những lời phàn nàn vọng ra ngoài cửa sổ. “Mọi thứ đều là giả!”, một người dân hét lên, theo một video được báo đảng People’s Daily chia sẻ.
Dấu hiệu cho thấy rõ nhiều quốc gia chật vật trong việc chống dịch là chính các quan chức chính phủ cũng nhiễm bệnh, như ở Trung Quốc, Pháp, Iran và Nhật Bản. Tình hình đặc biệt nghiêm trọng ở Iran khi hàng chục quan chức bị nhiễm, gồm Phó tổng thống và Thứ trưởng Y tế, và một cố vấn cho lãnh tụ tối cao đã tử vong.
Tổng giám đốc WHO Tedros Adhanom Ghebreyesus hôm 5/3 bày tỏ thất vọng về các chính phủ mà ông cho là đã lơ là chống dịch. Đây là lời khiển trách công khai gay gắt nhất của ông từ khi dịch bùng phát. “Giờ không phải là thời điểm để biện minh mà là lúc dốc toàn lực”, ông nói. “Ở một số quốc gia, mức độ cam kết chính trị và các hành động thể hiện những cam kết đó không tương xứng với mức đe dọa mà tất cả chúng ta phải đối mặt”.
Tuy nhiên, giống như mọi khi, do vấn đề nhạy cảm chính trị, lãnh đạo WHO không nêu đích danh quốc gia hay lãnh đạo nào.
Các chuyên gia lo ngại việc đổ lỗi cho nhau sẽ làm giảm niềm tin vào các hệ thống y tế công cộng và chính quyền các nước, khi họ đang cần hợp sức để vượt qua khủng hoảng. “Chúng ta có thể nói với nhau ‘đó là lỗi của anh, đây là lỗi của tôi’ rồi chấp nhận tình thế hiện giờ và tiếp tục nỗ lực”, David Heymann, cựu lãnh đạo mảng bệnh truyền nhiễm tại WHO, nói.
Phương Vũ (Theo NYTimes) – Vnexpress
