Parsons nhớ Little Bay Islands từng là thị trấn giàu có với hàng trăm cư dân ở trung tâm tỉnh Newfoundland của Canada, nơi bùng nổ ngành công nghiệp đánh bắt hải sản với những cửa hàng, bến tàu, bến cảng sôi động, tấp nập. Nhưng khi vợ chồng Parson quay lại đây năm 2017, họ là những cư dân cuối cùng của hòn đảo.
Lệnh cấm đánh bắt cá tuyết thương mại năm 1992 đã khiến nhiều người rời bỏ Little Bay Islands đến nơi khác tìm việc. Nhà máy đóng cửa năm 2010. Trường học bỏ trống. Nhiều năm qua, mặt hàng duy nhất được bày bán ở thị trấn này là tem thư tại bưu điện. 54 cư dân cuối cùng, hầu hết đã ở tuổi xế chiều, rời đảo vào ngày 31/12 sau cuộc trưng cầu dân ý hồi đầu năm nay.
Mô hình phát triển của Little Bay Islands, di cư, tài nguyên cạn kiệt, dân số già, khá phổ biến với nhiều thị trấn nhỏ trên thế giới. Nhiều lãnh đạo địa phương đã cố gắng hồi sinh các ngôi làng “sắp chết” bằng cách rao bán nhà với giá 1 USD hoặc hứa trả tiền cho cư dân chuyển tới.
Nhưng Newfoundland và Labrador, tỉnh cực đông của Canada, có cách giải quyết khác: trả tiền cho cư dân rời đi. Đối mặt với nợ nần chồng chất, khó khăn để phục hồi sau sự sụp đổ của ngành đánh bắt hải sản và sụt giảm giá dầu, chính quyền hứa trả cho mỗi hộ gia đình 190.000-205.000 USD để rời đi. Sau đó, họ sẽ cắt toàn bộ dịch vụ công cộng của vùng nhằm tiết kiệm chi phí.
Tuy nhiên, giải pháp này đi kèm một số điều kiện: phải là cư dân của thị trấn, nơi ít nhất 90% cư dân bỏ phiếu tán thành việc rời đi, và lợi ích mang lại từ việc người dân rời đi lớn hơn so với chi phí bỏ ra.
Cư dân của Little Bay Islands đã bỏ phiếu tán thành rời đảo hồi đầu năm nay, trở thành cộng đồng thứ 8 đưa ra quyết định tương tự trong hai thập kỷ qua. Derrick Bragg, giám đốc sở phụ trách các vấn đề đô thị và môi trường tỉnh Newfoundland và Labrador, cho biết dự án tái định cư cho người dân trên đảo tốn 6,61 triệu USD, nhưng sẽ giúp tỉnh này tiết kiệm khoảng 15 triệu USD trong hai thập kỷ.
Chính phủ cắt toàn bộ dịch vụ công cộng ở thị trấn, bao gồm điện, dịch vụ dọn tuyết và phà. Cư dân có thể giữ nhà nhưng phải tự cung tự cấp. Tình nguyện viên đã giải cứu nhiều mèo hoang trên đảo sau khi chính quyền tỉnh cho biết có thể giết chúng.
Parsons cho biết nhiều cư dân thấy buồn khi thu dọn đồ đạc lên xe tải và rời đi. Ông cho biết rất nhiều “điều cuối cùng” đã xảy ra trong vài tuần gần đây: dịch vụ nhà thờ cuối cùng, dịch vụ chuyển phát thư cuối cùng, buổi tối cuối cùng ở quán rượu Poachers Lounge, nơi mọi người chơi trò phi tiêu và hát hò.
“Thật đau lòng khi phải chứng kiến mọi người cố gắng thu dọn tất cả và rời đi nơi khác. Hầu hết trong số họ đã dành cả đời ở Little Bay Islands”, Parsons cho biết.
Người dân Little Bay Islands đã cân nhắc việc tái định cư trong gần một thập kỷ. Năm 2015, 95 người bỏ phiếu trống trong cuộc trưng cầu dân ý về tái định cư. Họ cần 86 phiếu để thông qua, nhưng chỉ thu được 85 phiếu tán thành. Những người bỏ phiếu phản đối sau đó đối mặt với áp lực từ cộng đồng.
“Cuộc trưng cầu khiến mối quan hệ cộng đồng xấu đi. Mọi người không còn nói chuyện với nhau. Những người bỏ phiếu phản đối tái định cư bị cộng đồng xa lánh và giờ họ đã phải chịu thua vì áp lực”, Parsons nói.
Sự rạn nứt giữa cư dân thường trú và tạm trú cũng xuất hiện. Trong chương trình này, chỉ cư dân thường trú, người sống quanh năm ở đây, được phép bỏ phiếu, trong khi cư dân tạm trú theo mùa với số lượng áp đảo không được bỏ phiếu.
Carolyn Strong, 81 tuổi, đã dành 16 năm đầu đời tại Little Bay Islands. Khi còn nhỏ, bà thường ăn tối cùng các thuyền trưởng châu Âu đến quần đảo này tìm cá muối. Khi lớn hơn, bãi cát, nơi bà từng chơi khi còn nhỏ, giờ đầy các con thuyền tới từ nơi xa xôi như châu Âu hay châu Phi.
Strong đã rời Little Bay Islands để theo đuổi sự nghiệp làm y tá. Bà có hai ngôi nhà trên đảo và thường trở về vào mỗi mùa hè. Tuy nhiên, bà nằm trong số người không được bỏ phiếu. “Tiền đã chi phối cuộc bỏ phiếu. Những người sống trên đảo vào mùa hè như tôi không được chính quyền ngó ngàng tới”, Strong nói.
Parsons cũng bị từ chối bỏ phiếu, bởi ông không sống trên đảo này cả năm khi chính quyền đưa ra đề xuất tái định cư năm 2017. Nhưng ông và vợ Georgina, 44 tuổi, quyết định ở lại thị trấn này. Họ bỏ ra 38.000 USD để mua tấm pin năng lượng mặt trời, máy phát điện và nhiều món đồ cần thiết khác để sống ở đây khi dịch vụ công cộng bị cắt. Họ cũng tích trữ hàng hóa và hoàn thành khóa đào tạo về sơ cứu. Họ trông đợi một vài hàng xóm sẽ trở lại đây vào mùa hè.
Thị trấn Little Bay Islands sẽ chìm trong bóng tối khi điện bị cắt vào ngày 31/12. Chuyến phà MV Hazel McIsaac thực hiện chuyến đi cuối cùng để rời đảo. Mẹ của Parson tỏ ra lo lắng, nhưng nhiều cư dân khác cho biết họ thấy nhẹ nhõm khi có người ở lại đảo.
“Nó mang tới cảm giác an lòng rằng Little Bay Islands sẽ không chết, bởi có người sẽ giữ sự sống cho thị trấn nhỏ này”, Parson cho biết.
Thanh Tâm (Theo Washington Post) – Vnexpress
